Eric Berne beschreef script als het onbewuste levensplan, waarmee mensen hun leven vormgeven en waartoe het jonge kind besluit als gevolg van ouderlijke programmering en ervaringen in zijn jeugd. T. Newton benoemde het script als volgt: ieder van ons creëert in de eerste jaren van het leven een eigen voorgaand verklarend verhaal. Het levert ons een draaiboek op om problemen in het heden aan te pakken. En het voorspelt de toekomst. We schrijven allemaal het verhaal van ons leven.

Het script wordt al heel jong ‘vastgelegd’ door de beslissingen die het jonge kind neemt, meestal als reactie op de richtlijnen die de ouders aan het kind verstrekken. Als volwassenen zijn wij ons meestal niet bewust van ons script, tenzij wij de tijd nemen om eraan te werken en te ontdekken wat de belangrijkste verboden en geboden in ons levensscript zijn waar we (onbewust) nog steeds naar luisteren en naar leven. Het gevaar bestaat dat vroegere scriptbesluiten ook in nieuwe situaties worden toegepast en dan ineffectief blijken te zijn. Scriptmatig gedrag is dan inperkend van aard. Maar scriptbesluiten kunnen ook positief van aard zijn. We hoeven immers niet voor elk probleem opnieuw een oplossing te bedenken zolang de oude oplossingen effectief zijn.

Ingrediënten

De ingrediënten waaruit een script bestaat zijn:

• geboden (drivers; in de Ouder opgeslagen),
• verboden/injuncties (stoppers; in het Kind opgeslagen),
• attributie (toegeschreven eigenschappen: dat wat je bent)
• programma (kopieën van hoe ouders het doen of “zo-doe-je-dat” boodschappen; in de Volwassene opgeslagen.)

Scriptbesluiten

Als mensen zich bewust worden van hun scriptbesluiten is toetsing en correctie mogelijk. Dat kan zo nodig leiden tot een nieuw besluit. Soms gebeurt dat op basis van levenservaringen, tijdens een coachingstraject, tijdens een ernstige crisis in het leven, tijdens psychotherapie en soms gebeurt dat tijdens een ‘toevallige’ gebeurtenis. Mensen zijn dus niet slechts product van hun script maar ook producent en dat biedt kansen voor ontwikkeling!

In TA wordt ervan uitgegaan dat in het script de volgende zaken worden vastgelegd:
− Zal ik slagen in de dingen die ik wil in mijn leven en daar tevreden en gelukkig mee zijn, of word ik een chronisch ongelukkig en ontevreden iemand, of iets daar tussenin? Word ik een winnaar, een verliezer, of een niet-winnaar?
− Vanuit welke basispositie ga ik om met anderen: +/+, +/-, -/+ of -/-?
− Hoe eindigt mijn verhaal? Wanneer en op wat voor manier ga ik dood: vroeg door tragiek, oud en tevreden, betreurd door velen of gemist door weinigen? Dit is de zogenaamde afrekening, de eindbalans van het leven. In het klein wordt deze afrekening elke keer als je een Spel speelt uitgevoerd, en zeker bij tweede en derdegraads Spelen, steeds dichterbij gebracht.

Bronnen

Berne, E. (1972). What do you say after you say hello? New York: Grove Press.
Newton, T. (2006). “Script, psychological life plans, and the learning cycle.” Transactional Analysis Journal, 36(3), 186-195.
Thunnissen, M. en De Graaf, A. (red.) (2013), Leerboek Transactionele Analyse. Utrecht: De Tijdstroom.